Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

Ο τόπος μας και οι παραδόσεις μας

 Η    ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ  ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Η γιορτή των Χριστουγέννων είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του χρόνου με πλούσια έθιμα και παραδόσεις…..

Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι περίμεναν τις γιορτές των Χριστουγέννων με μεγάλη ανυπομονησία. Έτσι οι προετοιμασίες άρχιζαν από τις 6 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγίου Νικολάου ξεκινώντας με τα παραδοσιακά γλυκά!!

   Παραδοσιακά  Χριστουγεννιάτικα γλυκά

Το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι περιλάμβανε  πλούσια εδέσματα και πολλά γλυκά φτιαγμένα με τέχνη και μεράκι. Οι νοικοκυρές έφτιαχναν παραδοσιακά γλυκά μελομακάρονα, κουραμπιέδες, ξεροτήγανα,  χριστόψωμα και τα κουλουράκια τα «ζεματιστά» όπως τα έλεγαν. Το Χριστόψωμο ήταν το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων αφιερωμένο στο Χριστό. Τα Χριστόψωμα φτιάχνονταν στρογγυλά με ένα σταυρό στη μέση και ένα καρύδι  πάνω. Επίσης το στόλιζαν με διάφορα σχέδια προσπαθώντας με τη γλώσσα  των συμβόλων να επηρεάσουν τα πράγματα και να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για υγεία, ευημερία. καλή σοδειά. Το ψωμί  μοίραζε ο νοικοκύρης του σπιτιού στα μέλη της οικογένειας την ημέρα των Χριστουγέννων.

Συνταγές παραδοσιακών γλυκών!!

ΚΟΥΡΑΜΠΙΕΔΕΣ

1 κούπα βούτυρο

1 κούπα μαγειρικό λίπος

½ κούπα ζάχαρη άχνη                                       

λίγη βανίλια

1 κούπα αμύγδαλα (κομμένα και καβουρδισμένα)

αλεύρι όσο πάρει

ΜΕΛΟΜΑΚΑΡΟΝΑ

1 ½  κούπα λάδι

½ κούπα βούτυρο

¼ κούπας κονιάκ                                                                         Σιρόπι

¼ κούπας πορτοκαλάδα                                                   2 κούπες  μέλι

ξύσμα πορτοκαλιού                                                        2  κούπες ζάχαρη

1 κιλό αλεύρι                                                                    2 κούπες νερό

2 κουταλάκια μπέικιν –πάουντερ

1 κουταλάκι σόδα              

                                                                              

ΞΕΡΟΤΗΓΑΝΑ                                                       

                                                                     Σιρόπι

1 κιλό αλεύρι                                                      1ποτήρι ζάχαρη

½ κρασοπότηρο λάδι                                          1 ποτήρι μέλι

½ κρασοπότηρο ζάχαρη                                     1 ποτήρι νερό

½ κρασοπότηρο πορτοκαλόζουμο                     σουσάμι, κανέλλα, αμύγδαλα για

2 ½ κρασοπότηρα νερό                                      πασπάλισμα

ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

4                   κιλά αλεύρι

1 προζύμι ή 200γρ. μαγιά

1.300 γρ. ζάχαρη

1 κουταλιά κανέλλα, λίγη μαστίχα                                  

4 κρασοπότηρα λάδι

1 κρασοπότηρο πορτοκαλόζουμο

1 κρασοπότηρο αλουσά1 κρασοπότηρο ρακί

  

Ένα άλλο παραδοσιακό έθιμο: «Το σφάξιμο του χοίρου»!!

«Φωνές γροικώ στσι γειτονιές

μουγκρές γροικώ στι σταύλους

χαρούμενο συντάλαχο γροικώ στα καντιρίμια…

και στα σιδεροτσίκαλα

νερό στσ’ αυλές τως βράζουν

στσι χοίρους τσι θροφάρηδες

που σφάζουν να μαδήσουν».

      

Το σφάξιμο του χοίρου είναι έθιμο διαδεδομένο όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και σε όλη την Ελλάδα που έχει τις ρίζες του στα Ρωμαϊκά χρόνια.  Όλα τα σπίτια στην Κρήτη είχαν το χοίρο τους που τον έσφαζαν την ημέρα των Αγίων Δέκα (όλοι την ίδια μέρα ) και γινόταν πανηγύρι στο χωριό. Την ημέρα των Χριστουγέννων τον έκοβαν και γλεντούσαν .Η νοικοκυρά τους τηγάνιζε το συκώτι για να πιούν το κρασί. Από το χοίρο έφτιαχναν : λουκάνικα, τσιγαρίδες, απάκια, τσιλαδιά (με το κεφάλι και τα πόδια του γουρουνιού) εξαιρετικά φαγητά για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.  Βέβαια από το γουρουνάκι που έσφαζαν έδιναν σε φίλους και συγγενείς και γιόρταζαν όλοι μαζί το γεγονός Χρησιμοποιούσαν ακόμα και τις τρίχες του γουρουνιού, αφού με αυτές έκαναν βούρτσες και άσπριζαν τα σπίτια τους. ¨Όμως και η χαρά των μικρών παιδιών ήταν μεγάλη αφού περίμεναν εκείνη τη μέρα για να παίξουν με το μπαλόνι που έκαναν παίρνοντας  τη «φούσκα»  (ουροδόχο κύστη ) του χοίρου.  

               ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

               ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

 Ήθελα να’μουνα δεντρό ας ήμουν και κομμένο

μέρες Χριστουγεννιάτικες στο σπίτι σου να μπαίνω

Σαν το κοπέλι έγραψα στον Αι Βασίλη γράμμα

να φέρει εσένα ότι ποθείς και εγώ δεν θέλω πράμα

                                                                             

Το νέο χρόνο εύχομαι μόνο χαρές να ζήσεις

τόσες πολλές που να μπορείς και σ’ άλλους να χαρίσεις

Μια φάτνη, τέσσερις βοσκοί, τρεις μάγοι κι ένα αστέρι,

του Θεανθρώπου η γέννηση ότι ποθείς να φέρει.

Σαν το κοπέλι σου ζητώ Θε μου κι εγώ μια χάρη

άστη χαρά ποδαρικό να κάμει το Γενάρη.

Δε θα σου πω « Χρόνια Πολλά», ευχή συνηθισμένη

κι ακόμα η νέα η χρονιά να ‘ναι ευτυχισμένη.

Ήρθανε οι γι εορτές και πρέπει να χαρούμε

και από καρδιάς ο ένας τ’ αλλού «Χρόνια Πολλά» να πούμε.

Μια ευχή σου εύχομαι για τον καινούργιο χρόνο

την πόρτα σου να τη χτυπά η ευτυχία μόνο. 

«Χρόνια πολλά» σου εύχομαι, ευχή συνηθισμένη

μα είναι διαφορετική, απ’ την καρδιά οντέ βγαίνει…

Η Πρωτοχρονιά  θεωρείται από παλιά μέρα ξεχωριστή .Το ξεκίνημα μιας νέας χρονιάς, ημέρα φόβου για τα μελλούμενα αλλά και ημέρα αισιοδοξίας και πίστης  . Ημέρα ξεκούρασης και προσμονής .Ιδιαίτερη χαρά και για τα μικρά παιδιά αφού γιορτάζει ο αγαπημένος τους Άγιος, ο Αι Βασίλης που τόσα περιμένουν απ’ αυτόν.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ξεκινούσαν οι προετοιμασίες με την παρασκευή της καθιερωμένης βασιλόπιτας. Η νοικοκυρά του σπιτιού έφτιαχνε τη βασιλόπιτα, έριχνε μέσα το φλουρί .Τη μέρα της Πρωτοχρονιάς ο σπιτονοικοκύρης κάθε οικογένειας έκοβε την πίτα και την μοίραζε στα μέλη της. Όποιος έβρισκε το φλουρί ήταν ο τυχερός της χρονιάς.

Το πρωί της νέας χρονιάς όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία, έπειτα γυρνούσαν στο σπίτι, έστρωναν το γιορτινό τραπέζι έτρωγαν και αντάλλασαν ευχές. Έπειτα ετoίμαζαν πιατέλες με όλα τα γιορτινά γλυκά για να επισκεφτούν τους συγγενείς τους, παππούδες και γιαγιάδες, θείους και θείες όπου τα μικρά παιδιά έπαιρναν και την «καλή χέρα».

ΚΡΗΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Ανοίξετε την πόρτα σας

τα κάλαντα να πούμε

και βάλτε και καμιά ρακί

για να σας ευχηθούμε

Ταχιά ταχιά’ναι αρχιχρονιά

πρώτη γιορτή του χρόνου

αρχή που βγήκε ο Χριστός

στη γη να περπατήσει

Και βγήκε και χαιρέτησε

όλους τους ζευγολάτες

και ο πρώτος που χαιρέτησε

ήταν ο Άγιος Βασίλης…..

Για τον Κρητικό κάτοικο της υπαίθρου ο Άγιος Βασίλης ήταν ζευγολάτης που ξημεροβραδιαζόταν στα χωράφια για να προλάβει τη σπορά που αγωνιούσε για την παραγωγή του.

ΣΥΝΤΑΓΗ  ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ

250   γρ. βιτάμ

6        αυγά

3        κιλό αλεύρι

3        φλυτζανάκι  κονιάκ

500 γρ.  ζάχαρη

1 ποτήρι πορτοκαλόζουμο

500 γρ. ζάχαρη

1 κουταλάκι σόδα

1 κουταλάκι ξύσμα πορτοκαλιού

2 κουταλάκια μπέικιν  πάουντερ

πηγή:Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη-Ψυλλάκης Νίκος